389, Big Pack Books txt, 1-5000

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Andrzej Walig�rskiB��dny rycerzUtwory wybraneWst�p i wyb�r - Konstanty PutramentKilka s��w o AutorzeS� ludzie, kt�rzy potrafi� stworzy� wok� siebie niepowtarzaln� atmosfer� - ludzie, do kt�rych inni lgn� jak muchy do miodu, i to nie zdaj�c sobie sprawy, dlaczego w�a�ciwie tak si� dzieje. Takim w�a�nie magiem, i to przez du�e "M" by� Andrzej Walig�rski.Urodzi� si� 1926 roku w Nowym Targu, gdzie Jego Ojciec Boles�aw by� lekarzem w miejskim szpitalu. Mama Janina by�a z wykszta�cenia humanistk�. Po roku rodzina przenios�a si� na Podole do malowniczej wsi Koropiec po�o�onej nad Dniestrem. Dziesi�� lat p�niej przenosz� si� do Gr�dka Jagiello�skiego, gdzie udaje im si� prze�y� wojn� i okupacj�. Ojciec Andrzeja w styczniu 1945 roku zosta� aresztowany przez NKWD za przynale�no�� do AK i cho� po dziewi�ciu miesi�cach go puszczono, na skutek prze�y� zmar� na serce w kwietniu 1946 roku. Ostatnim transportem osierocona rodzina z Andrzejem dotar�a na Dolny �l�sk, by ostatecznie wyl�dowa� we Wroc�awiu. Tu Andrzej zda� matur�, zacz�� studiowa� w szkole plastycznej. pr�bowa� te� socjologii i polonistyki, ale ju� wiadomo by�o, �e poch�on�o go zupe�nie co� innego. W 1950 roku zacz�� pracowa� w Polskim Radiu i pozosta� mu wierny do ko�ca.Jako jeden z nielicznych u�miech�w losu, jakim obdarowa�o mnie �ycie, jest fakt, �e mia�em zaszczyt i szcz�cie znale�� si� w kr�gu Jego mocy. Zanim patos na dobre si� tu rozgo�ci, spiesz� doda�, �e wkroczy�em do owego czarodziejskiego kr�gu przy niebagatelnym udziale Milicji Obywatelskiej z Wroc�awia, szkolnej cenzurki, a tak�e z�odzieja kwiat�w z dziatek pracowniczych.Dzia�o si� to dawno temu, kiedy mia�em ...na�cie lat, dzieci�c� wra�liwo�� i ufno�� wobec ca�ego �wiata. Nie zda�em ci ja w�a�nie do nast�pnej klasy i ca�ym sob� czu�em, �e czekaj� mnie w domu ci�kie chwile, postanowi�em wi�c przeczeka� krytyczne momenty w stosownym oddaleniu od domowych pieleszy. Przysz�o mi na my�l, �e odpowiednim miejscem na sp�dzenie kilku najbli�szych dni b�dzie wroc�awski dom Andrzeja Walig�rskiego. Pozna�em rodzin� Walig�rskich podczas poprzednich wakacji i instynktownie czu�em, �e tam na pewno znajd� schronienie.O pi�tej rano wyl�dowa�em we Wroc�awiu, spacerkiem ruszy�em na Krzyki, dotar�em pod zapami�tany adres. przed furtk� zosta�em aresztowany przez milicjanta, kt�ry musia� mie� troje r�k, jedn� bowiem trzyma� mnie, drug� prowadzi� s�u�bowy rower, a trzeci� holowa� przydybanego przede mn� z�odzieja dzia�kowych kwiat�w nios�cego pachn�ce dowody przest�pstwa. Z tym �upem dotar� do komisariatu. Z�odziej pow�drowa� do celi, kwiaty do gabinetu komendanta, a ja do �wietlicy, sk�d wkr�tce odebra� mnie Andrzej, na kt�rego si� powo�a�em podczas wst�pnych tortur. Wyci�gn�� mnie z kazamat i ruszyli�my w stron� jego rezydencji, po�o�onej zreszt� opodal, przy tej samej ulicy. By� to jeden z niewielkich domk�w, kt�re nieco rozwichrzonym szeregiem obsiad�y jedn� stron� alei Jaworowej. Posesja mia�a ze cztery metry szeroko�ci. Po wej�ciu do domu trafia�o si� do jednego d�ugiego pokoju-salonu, z kt�rego by�o wyj�cie do ogr�dka zwie�czonego surrealistycznym basenikiem o wymiarach dwa na dwa metry. Za to o poka�nej jak na te parametry g��boko�ci p�tora metra.Na pi�terku znajdowa�y si� jeszcze dwa pokoje, z kt�rych jeden by� pracowni� artysty.Ten male�ki domek by� swego rodzaju mikrokosmosem, w kt�rym nie obowi�zywa�y prawa i zwyczaje szarej rzeczywisto�ci wszechw�adnie panuj�cej za drucianym p�otem odgradzaj�cym ten azyl od �wiata.Ju� od dziesi�tej rano �ci�gali tu go�cie, oczekiwani i nie, ale wszyscy przyjmowani z naturalnym wdzi�kiem przez �on� Andrzeja, Lesie, kt�ra pe�ni�a funkcj� szefa sztabu, marsza�ka dworu zawiaduj�cego wszystkim, z pl�cz�cym si� pod nogami pierworodnym dzieckiem o imieniu Marek, przy milcz�cej aprobacie dobrotliwego monarchy.Andrzej pojawia� si� w domu zwykle wczesnym popo�udniem. kiedy powraca� z wroc�awskiego oddzia�u Polskiego Radia, w kt�rym szefowa� Studiu 202, redakcji znanego programu satyryczno-rozrywkowego, za�o�onego - bagatela - w 1956 roku! Kierowanie tak� audycj� jest zaj�ciem stresogennym. i to niezale�nie od panuj�cego aktualnie ustroju.Z tego jasno wida�, �e mia� Andrzej upodobanie do zaj�� rozrywkowych i wymagaj�cych odwagi. Przez wiele lat bra� udzia� w rajdach dziennikarzy i pilot�w, wygrywaj�c je nagminnie, a jakby by�o tego ma�o, lubi� nurkowa� i "robi�" szpad�.Czasami Andrzej pojawia� si� p�niej, kiedy mia� koncerty z kabaretem Elita (kt�remu pom�g� na starcie zapraszaj�c do swej audycji w latach siedemdziesi�tych), ale zawsze siadywa� na honorowym fotelu w salonie, dostawa� je�� od marsza�ka, w��cza� si� do rozmowy sypi�c hojnie pierwszorz�dnymi �arcikami, po czym zostawia� nas, rozchichotanych do nieprzytomno�ci, i w�drowa� na pi�terko, sk�d wkr�tce dobiega�o nieregularne staccato stare�kiej maszyny do pisania. Powstawa� nowy tekst. Wiele z tak napisanych utwor�w znalaz�o si� w tym zbiorku.Warto tu podkre�li� fakt, �e Andrzej Walig�rski, w przeciwie�stwie do wi�kszo�ci satyryk�w, kt�rzy prywatnie bywaj� ponurzy, oszcz�dzaj�c poczucie humoru na cele zawodowe, nie robi� takich rozgranicze�. By� dla nas niezwykle hojny, a my do�� egzotyczna zbieranina (aktorzy, radiowcy, re�yserzy, poeci, ale tak�e ludzie najzupe�niej normalni) przy�a��ca tu z ca�ego Wroc�awia (ja reprezentowa�em miasto sto�eczne), potrafili�my to doceni�. A na Jaworowej bywali go�cie najr�niejsi. Ka�da wroc�awska premiera spektaklu "zza miasta", ka�dy wernisa�, ka�da wizyta artystyczna w nadodrza�skim mie�cie kogo� znanego musia�a ko�czy� si� na Jaworowej. Kto by� we Wroc�awiu i nie go�ci� w tym ma�ym domku, to tak jakby w Rzymie zapomnia� o papie�u. Lista jest naprawd� d�uga. Piotr Fronczewski, Marek Kondrat i Ma�gorzata Niemirska osobi�cie wypr�bowali pojemno�� ogr�dkowego baseniku, by och�on�� po spektaklu "Kubusia fatalisty", z kt�rym zjechali nad Odr�. Jak oni si� tu pomie�cili? A zw�aszcza, jak wychodzili?Zbigniew Cybulski, kt�ry zreszt� gra� w Andrzejkowych s�uchowiskach, mia� w saloniku w�asn� law� opatrzon� bia�o-niebiesk� miniaturk� ulicznej tablicy z jego nazwiskiem (jest tam do dzisiaj). Drugi koniec tej �awy okupowali arty�ci z Witoldem Pyrkoszem na czele wyst�puj�cy w Andrzejkowym kabarecie "Dreptaki". Zagl�da� tu Kazimierz Kutz i Stanis�aw Dygat. Franciszek Starowieyski opatrzy� �ciany salonu swymi grafikami, przed kt�rymi do dzi� zbieraj� si� znawcy usi�uj�cy odkry�, co Artysta mia� na my�li.Z tego wida�, �e domek na Jaworowej spe�nia� w�a�ciwie rol� Superdornu Kultury, powinien mie� dwadzie�cia os�b personelu i cztery pi�tra (z du�ym basenem w piwnicy). Tylko cudem przetrzyma� t� nawa�nic�, bo stoi po dzi� dzie�, nieco tylko cichszy i spokojniejszy.Chcia�bym uchroni� od zapomnienia klimat i atmosfer� domu pa�stwa Walig�rskich, czyli rzeczy najbardziej ulotne i poddaj�ce si� subiektywizacji. Mam nadziej�, �e te wspominki pomog� Czytelnikowi zrozumie� ten fenomen klimatyczny, tak rzadki w obecnych ciekawych czasach.Faktem potwierdzaj�cym niepospolito�� tego domostwa jest reakcja na� nie tylko ludzi, ale i zwierz�t. Przypl�tywa�y si� tu zawsze najr�niejsze psy i koty, kt�re, o dziwo, z miejsca �y�y ze sob� na przyjacielskiej stopie, cho� przedtem nikt ich sobie nie przedstawia�. Mo�e dlatego, �e po przybyciu z punktu zapada�y na swoist� schizofreni�. Dotyczy�o to zw�aszcza ps�w, kt�re traci�y orientacj� wobec t�umu go�ci i gubi�y instynkt bronienia swego terytorium. Zyskiwa�y za to na inteligencji. Niekt�rzy dwuno�ni go�cie tak�e.Z racji swej radiowej funkcji Andrzej cz�sto kontaktowa� si� z r�nymi urz�dnikami, kt�rych iloraz inteligencji r�wna� si� temperaturze ich cia�a. Ot� czynownicy ci w godzinach pracy t�pi nie do wytrzymania, w Andrzejowych progach zyskiwali na rozumie i wra�liwo�ci, dzi�ki czemu udawa�o si� za�atwi� co�, co w biurze by�o nie do przej�cia. Spiesz� tu doda�, �e takie za�atwianie dotyczy�o wy��cznie spraw poszczeg�lnych go�ci domku przy Jaworowej.Skala problem�w, kt�rymi zarzucali�my Andrzeja, by�a niezwykle szeroka: od spraw sercowych licznych, nale��cych do dworu panienek szukaj�cych u Andrzeja rady, poprzez uwalnianie nieletnich z komisariatu, do poboru wojskowego gro��cego niekt�rym bywalcom i pal�cych kwestii mieszkaniowych.Andrzej by� swoist� mutacj� Ojca Chrzestnego dla ca�ej tej czeredy. R�nica by�a taka, �e nie ��da� oddania przys�ugi i nie trzeba by�o ca�owa� go w r�k�. Skuteczny by� natomiast jak pierwowz�r.Jak si� tak g��biej zastanowi�, to dochodzi si� do wniosku, �e Andrzej Walig�rski nie mia� wad. �adnych. Ani razu przez te wszystkie lata nie widzia�em go zdenerwowanego czy m�wi�cego podniesionym g�osem. Nie mia�y do niego dost�pu w�a�ciwe zwyk�ym ludziom przywary czy fanaberie. Nigdy nie zrobi� nikomu najmniejszej krzywdy, przeciwnie, jako si� rzek�o, pomaga� te krzywdy neutralizowa�. W�a�ciwie nale�a�oby rozpocz�� proces beatyfikacyjny naszego bohatera - gdyby nie pewne ale...Ot� nie waha� si�, gdy zachodzi�a potrzeba, u�y� mocniejszego wyra�enia, czy to w swej tw�rczo�ci, czy w reakcji na zachodz�ce wok� wydarzenia. Co� takiego nie przystoi jednak �wi�temu, tym bardziej �e wyra�enia bywa�y rzeczywi�cie ostre, a przy tym malownicze. Mia� zreszt� powody do ich wyg�aszania, bo jednej rzeczy tylko nie cierpia� ponad wszystko i t�pi� jak m�g�, g�upoty, i to niezale�nie od kr�g�w, z kt�rych wychodzi�a. Potrafi� by� wtedy ostry i bezkompromisowy. Nie przysparza�o mu to przychylno�ci w�adzy, niezale�nie od ustroju, bo, jak wiadomo, w�adza og�upia. Gdy zrobi�a co� piramidalnego, o�miesza� j� bezlito�nie, czy to w swych utworach, czy to w rzucanych znienacka �artach tak wdzi�cznie przyjmowanych przez codziennych bywalc�w domku przy Jaworowej.Andrzej Walig�rski potrafi nienatr�tnie wzruszy�, a tak�e setnie rozbawi�. Wszystko to czyni ze zwodnicz� p�ynno�ci� pi�ra i mo�e dlatego tak trudno t� tw�rczo�� doceni� krytykom. Na szcz�cie czytelnicy s� m�drzejsi i pozostaj� wierni jego dok... [ Pobierz całość w formacie PDF ]