39, !epidemiologiasciaga

39. Mierniki zdrowia populacji: YLL, PYLL, PEYLL, CEYLL, SEYLL

YYL (Years of Life Lost- Utrata lat życia) Wyliczana jako iloczyn liczby zgonów i przeciętnwgo dalszego trwania życia dla wieku, w którym nastapił zgon. W przypadku zgonu w dzieciństwie liczba lat utraconych jest korygowana(zmniejszana) ze względu na mniejszą wagę przypisywaną okresowi życia w dzieciństwie YLL=NxL (N- liczba zgonów, L- przeciętne dalsze trwanie życia dla wieku, w którym nastąpił zgon- w latach)

W krajach rozwiniętych najwięcej YLL z powodu: ch. niedokrwiennej serca, ch. naczyń mózgowych, wypadków drogowych, nowotworów, samobójstw i samouszkodzeń.

W krajach rozwijających się: zakażenia dróg oddechowych, biegunki, stany rozpoczynające się w okresie okołoporodowym, gruźlica, malaria.

PYLL(PotentialYearsofLifeLost-Potencjalne Utracone Lata Życia) to najprostszy miernik czasu utraconego na skutek przedwczesnej umieralności, wskaźnik, w którym arbitralnie zakłada się limit czasu trwania życia, a czas trwania życia utraconego na skutek zgonu to po prostu potencjalny limit życia minus wiek, w którym nastąpił zgon.

- celem działań medycznych jest ocalenie życia niedopuszczenie do powikłań pochorobowych powodujących zgon (jeśli choroba już wystąpiła) lub niedopuszczenia do jej rozwinięcia na drodze prewencji lub wczesnego wykrywania

- PYLL= Σ dx (L-X)

L- przyjęty arbitalnie limit życia

X- wiek, w którym nastąpił zgon

dx- liczba zgonów w populacji w poszczególnym wieku

zalety: łatwość obliczania, równe traktowanie wszystkich zgonów w określonym wieku.

Wady: zgony które wystąpią arbitalnie wyznaczonego limitu życia (70 lat dla krajów OECD) nie są włączone do obciążenia chorobami, jeśli będzie wykorzystywany do mierzenia obciążeń, a zmiany w nim do oceny korzyści i interwencji zdrowotnych to każdy program, który zmniejszy umieralność ponad określonym limitem trwania życia, będzie miał wtedy wartość zerową; -utracone potencjalne lata życia są wskaźnikiem pokazującym w jakim stopniu w danej populacji dane schorzenie wpływa na potencjalny czas przeżycia

- możliwe jest dokonanie wyboru tych schorzeń, które w największym stopniu wpływają na przeciętny spodziewany okres życia i skierowanie na przeciwdziałanie tym problemom odpowiedni ej ilości i rodzaju środków

-45 PYLL jest miarą względnego wpływu zgonów i różnych chorób na stan zdrowia społeczeństwa.

PEYLL (Period ExpectedofLifeLost-Okres Utraconych Oczekiwanych Lat Życia) to popularna alternatywa do PYLL, tutaj utracona długość życia to lokalny okres oczekiwanej długości życia w każdym wieku.

PEYLL = Σ dx ex

L- ostatni wiek do którego dożywa populacja

ex – okres oczekiwanej dł. Życia w każdym wieku

dx – liczba zgonów w populacji w wieku x

- wady: zgony w każdym wieku przyczyniają się do szacowanego obciążenia przedwczesnymi zgonami (nie ma tu arbitalnie ustalonego limitu), jednakże PYELL może dawać przewrotne wyniki, ponieważ lokalne oczekiwania długości życia różnią się w czasie i społeczeństwach i dlatego też różnią się poziomy odniesienia

-45 zalety: dostarcza bardziej przekonujących szacunków lat życia straconych na skutek zgonów

W starszych grupach wiekowych

- równoważne wyniki zdrowotne byłyby większ- ym obciążeniem w społeczeństwach bogatych niż w biedniejszych

- metoda ta nie jest używana do oblicz. lat życia utraconego na skutek zgonów w każdym wieku

CEYLL (CohortExpectedYearsofLifeLost–Kohorta Utraconych Oczekiwanych Lat Życia) –można ją obliczyć wykorzystując kohortę oczekiwanych lat życia w każdym wieku, a nie okres oczekiwanej długości życia. Kohortę oczekiwanych lat życia dla populacji żyjącej dziś trzeba szacować, ponieważ nie wiemy dziś, jaka będzie umieralność dla kohorty w przyszłości.

-jest to zazwyczaj założenie błędne zwłaszcza w odniesieniu do populacji o średniej lub wysokiej umieralności

- CEYLL ma takie same właściwości jak PEYLL

-45 idealna oczekiwana dł. Życia zmienia się wraz ze spadkiem umieralności .

SEYLL (Standard ExpectedYearsofLifelost–Utracone Standardowe Oczekiwane Lata Życia)

- łącząc zalety podejścia okresu utraconych ocze- kiwanych lat życia w analizowaniu zgonów w danym wieku oraz egalitarny charakter metody potencjalnych utraconych lat życia ? SEYLL

SEYLL = Σ dx ex*

L- ostatni wiek do którego dożywa populacja

ex* - oczekiwana dł. Lat życia w każdym wieku w oparciu o pewien idealny standard

dx – liczba zgonów w populacji w wieku x

-miernik obciążenia przedwczesną umieralnością z racji odwołania się do idealnego standardu ocze- kiwanej dł. Życia (publikacje United Nation Population Division) charakteryzuje obciążenie zgonami z tej samej przyczyny

-45 zmiany w rzeczywistej liczbie przeżytych lat są znacznie bliższe zmianom w SEYLL niż w PEYLL.

40. Nowoczesne mierniki niepełnosprawności

l108 •Jakość Życia Uwarunkowana Stanem Zdrowia (HRQL- Health Related Quality of Live)- jest definiowana jako funkcjonalny efekt choroby i efekt jej leczenia w odbiorze pacjenta. Jest subiektywna co do stanu zdrowia. Pojęcie to zostało wprowadzone na początku lat 90-tych ubiegłego stulecia. Wśród pierwszych badaczy wymieniani są m.in.: Patric, Guyaff, Spilker, Schipper l108 •określenie to jest wyrażane liczbowo i waha się od 1-pełne zdrowie do 0-najniższa jakość życia, śmierć

•jeśli subiektywnie definiowany stan określamy jako gorszy niż śmierć, przypisuje się mu wartości ujemne

ñ241 QALY (Qality Adjusted Life Years)

•miernikiem HRQL jest zwykle Liczba Lat Skorygowanych o Jakość (QALY)

•termin „ lata skorygowane o jakość”- QALY został wprowadzony do literatury w 1977r przez Weinsteina i Stasona

l108 •alternatywą do QALY jest tzw. równoważnik lat życia przeżytych w zdrowiu (Healhty Years Equvalent- HYE)l108 •podstawą jest założenie, że dla człowieka liczba lat przeżytych w pełnym zdrowiu ma większą wartość niż taka sama liczba lat przeżyta w niepełnym zdrowiul108 •QALY uzyskujemy mnożąc liczbę lat życia przez współczynnik HRQL

•to jednostka, która opisuje wynik określonej interwencji terapeutycznej w sposób ilościowy i jakościowy ( miarą ilościową są zyskane lata życia, miarą jakościową- zależną od stanu zdrowia- jakość życia)
- podobnie jak w przypadku DALY jakości życia przypisuje się wartości od 1 – w pełni zdrowy do 0-zgon
- dla każdego badania jakość życia oceniana jest oddzielnie, np odstawie preferencji pacjentów, populacji ogólnej lub lekarzy;

-45 QALY opiera się na liczbie lat uzyskanej dzięki danej interwencji medycznej oraz jakości życia uzyskanych lat;

Disability Adjusted Life Years (DALY)

jest odmianą QALY i wyraża stracone (lub odzyskane) lata w zdrowiu jako fuzję lat straconych w wyniku przedwczesnej śmierci oraz przez niesprawność wg 7 stopniowej skali oraz czasu trwania niesprawności.

Miara ta jest sporządzana dla poszczególnych kategorii chorób (wg ICD) oraz z uwzględnieniem wieku i płci .

- QALY oraz DALY są syntetycznymi wskaźnikami pozwalającymi na porównanie ze sobą skutków wystąpienia i leczenia schorzeń, tak powodujących jak i nie powodujących zgonów.

- wskaźnik DALY pozwala dokładnie śledzić i rejestrować skutki chorób bądź ocaleń wskutek urazów

-Analizy z użyciem DALY ujawniają również informacje o niezdrowych nawykach (np. palenie tytoniu, brak ruchu itp. ) i to jakim są one obciążeniem dla danej jednostki.

- DALLY= YLL+YLD (utracone lata życia+lata przeżyte z niepełnosprawnością)

- YLD= l xDW x L (l- liczba przypadków choroby, DW: waga choroby w zależności od ciężkości schorzenia; L- średni czas trwania choroby)

- Jeden DALY oznacza utratę jednego roku życia w zdrowiu; może być ona spowodowana przedwczesną umieralnością lub wystąpieniem inwalidztwa;

-45 współczynnik DALY nie określa zysków zdrowotnych, jakie populacja odnosi w wyniku zastosowania danej interwencji medycznej, ale opisuje obciążenia wynikające z chorób, wypadków, inwalidztwa, złych nawyków, itp.

- wskaźnik DALY jest wykorzystywany przed WHO oraz inne instytucje zdrowia publicznego do monitorowania oraz określania wpływu stanu zdrowia obywateli na społeczeństwo i gospodarkę

- DALY jest przydatny do identyfikacji głównych przyczyn obciążenia chorobami i planowego zarezerwowania środków na zwalczanie ich przyczyn

- wg WHO w 1990 r. głównymi przyczynami powodującymi utratę DALY były: zakażenia ukł. oddechowego, choroby biegunkowe, przyczyny okołoporodowe, depresje, choroba wieńcowa, choroby naczyniowe OUN, gruźlica.

- na 2020 r. prognozuje się wzrost znaczenia: choroby wieńcowej, depresji, wypadków drogowych, chorób naczyniowych OUN, przewlekłej nieswoistej choroby ukł. oddechow., infekcje ukł. oddechowego, gruźlica.

-ograniczenia: wymaga dobrych jakościowo i kompetentnych danych o sytuacji zdrowotnej

czasem trudnych Lub niemożliwych do uzyskania (kraje III świata); przypisanie osobom niepełno- sprawnym wagi <1 odbierane jest jako akt dyskryminacji.

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

39

ebook > download > pobieranie > do ÂściÂągnięcia > pdf

39, !epidemiologiasciaga

Pokrewne