39.Hitchcock, zachomikowane(4)

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

39Twórczość Hitchcocka zachęcała krytyków do poszukiwania spójnego systemu, zarówno na poziomie stylistycznym, narracyjnym, tematycznym jak i znaczeniowym, stąd też obecność licznych prac, które zwracały uwgę na moralny wymiar jego filmów, określony typ bohatera, konstrukcję fabuły, czy charakterystyczny sposób obrazowania. Mamy tu bowiem do czynienia ze zderzeniem różnych wymiarów:

tekstu klasycznego z modernistycznym

kina gatunkowego z autorskim

realizmu z ekspresjonizmem

"czystego kina" z wpływami literackimi.

Filmy Hitchcocka wymykają się jednoznacznym podziałom, ustalonym hierarchim, zawsze zawierają w sobie elementy, które podważają proste przyporządkowanie do określonej kategorii: z jednaj strony sugerują możliwość zamknięcia, stworzenie integralnej całości, dotarcia do ostatecznego znaczenia, z drugiej zaś odwlekają moment jego uobecnienia (suspens). Wszystko opiera się na napięciu między porządkiem a chaosem, prawdą a fałszem, iluzją a realnością, swojskością a nieswojskością; na przeciwstawieniu, które nie zmierza do ustanowienia pewnego ładu, ale do przedstawienia świata pełnego niepewności i niebezpieczeństw, pozbawionego stałości i równowagi.

Eric Rohmer i Claude Chabrol (w opublikowanej przed z górą czterdziestu laty monografii) zwracali przede wszystkim uwagę na obecność motywów przewodnich, które od czasu "Lokatora" wyróżniały twórczość Hitchcocka:

1. historię niewinnego człowieka oskarżonego o zbrodnię, której nie popełnił - zbieg okoliczności lub nietypowe zachowanie sprawiają jednak, że staje się podejrzanym

2. kajdanki - symbolizujące utraconą niewinność

3. przedmioty służące jako dowód winy

4. obecność chrześcijańskiej ikonografii.

Jean Douchet podkreślił znaczenie dualistycznej wizji świata, odgrywającej istotną rolę nie tylko w "Lokatorze" (3-cim filmie autora) ależ i w całej twórczości, wskazujac na zmaganie się światła i ciemności, porządku i chaosu.

Pierwszy rozdział twórczości Hitchocka to Historie Miłosne 1925 - 1928:

Żadko spotykamy się ze schematem filmu sensacyjnego czy thrillera, poznajemy zwykle historie młodej dziewczyny, związanej z niewłaściwym człowiekiem, zmagającej się z uczuciem do innego mężczyzny, bądź wystawionej przez życie na próbę; czasami poznajemy też dzieje kobiety upadłej, która choć niewinna - zostaje publicznie napiętnowana. Mamy więc do czynienia z formą melodramatu opartego na antytezach dostarczającego publiczności silnych przeżyć emocjonalnych. Już w pierwszym filmie (Ogród Rozkoszy) znajdziemy trzy podstawowe tematy, które powracają w późniejszych filmach brytyjskiego reżysera:

motyw przemocy wobec kobiet

rozpaduromantycznych złudzeń

życia jako gry, ciągłego udawania.

W epoce kina niemego Hitchcock skupiał sie na stworzeniu atmosfery za pomocą środków czystk obrazowych, na zachęceniu widza do współuczestnictwa, emocjonalnego zaangazowania - stąd też znaczna ilość ujęć z punktu widzenia (sceny urojeń, marzeń, wyobrażeń). Struktura fabularna większości tych filmów wspierała się na budowie trzyczęściowej, z wykorzystaniem zasady symetrii oraz na powtórzeniu z różnicą co tworzyło właściwy rytm opowieści. Kolejnym etapem twórczości był przełom dźwiekowy.

1929 - 1933

W pierwszych filmach dźwiękowych brytyjskiego reżysera spostrzegamy, że dynamiczne sceny akcji ustępują miejsca statycznym obrazom rozmów, a zmienność planów i wielkość punktów widzenia zostaje podporządkowana nowym zasadom montażu obrazu i dźwięku. Charakterystyczną cechą filmów z tego okresu jest poszukiwanie nowych środków wyrazu, pozwalającyc na twórcze wykorzystanie dźwięku. W dalszych latach 30-tych Hitchcock serwuje nam kilka filmów spod gatunku thrilleru szpiegowskiego (1934-1939). Filmy te wyróżniają się niezwykłym wprost połączeniem realizmu, fantastyki, melodramatu i sensacji. Po pierwsze, powinniśmy zwrócić uwagę na brak tradycyjnej postaci detektywa czy policjanta, którą to rolę przejmuje osoba będąca zwykle ofiarą okoliczności, czasem nieslusznie podejrzewana o dokananie przestępstwa, ścigana nie tylko przez rzeczywistych zbrodniarzy, których musi zdemaskować, ale również przez policję, mimowolnie stojącą po niewłaściwej stronie. Drugim zasadniczym składnikiem thrillera jest wątek romantyczny, który sprawia, że możemy w zasadzie mówić o romansie szpiegowskim, gdzie elementy sensacyjne i miłosne stanowią nierozłączną całość. Trzecim ważnym elementem jest egzotyczna sceneria, stanowiąca tło wydarzeń, a wreszcie motyw podróży czy wędrówki bohatera w poszukiwaniu rozwiązania, a więc spełnienie wyznaczonego zadania. Możemy również zwrócić uwagę na 4 zasadnicze wyznaczniki gatunkowe opowieści szpiegowskich obecne w filmach Hitchcocka: suspens, przygodę, romans i humor oraz ich powiązanie z podstawowymi tematami, przedstawiającymi stosunek jednostki do państwa czy społezeństwa: lojalność, paranoja, wojna i polityka.

(1940 - 1947)

Na początku lat 40-tych stworzył film pt. Rebeka - był on wyjątkową pozycją w jego dorobku, będąc adaptacją wieną zarówno "duchowi" jak i "literaturze" tekstu (powieść Daphne du Maurier). Hitchcock przedstawia publiczności bohaterki zawieszone między sferą prywatną, a publiczną, między swobodą i niezależnością a konwencjami społeczeństwa mieszczańskiego, zaś męskie pragnienie wiedzy, władzy i posiadania ukazuje nierzadko w krzywym zwierciadle, podkreślając słabość, a nwet okrucieństwo męskic postaci. Począwszy od Rebeki na pierwszy plan stopniowo wysuwa się problem rodziny, małżeństwa oraz stosunków miedzyludzkich. Ale z drugiej strony równocześnie wprowadzony zostaje motyw bezdomności, wykorzenienia i alienacji, jako że bohaterowie filmów A.H. żyją we wrogim środowisku, schwytani w pułapkę - którą często okazuje się własny dom, nie będący już bezpiecznym schronieniem czy wcieleniem tradycyjnych wartości, ale raczej źródłem zagrożenia.