3torowosc, Wady postawy

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

TRÓJTOROWOŚĆ METOD WYRÓWNYWANIA ODCHYLEŃ.
*KSZTAŁTOWANIE NAWYKU PRAWIDŁOWEJ POSTAWY- REEDUKACJA POSTURALNA.
*WYRÓWNYWANIE ODCHYLEŃ W SFERZE MORFOLOGICZNEJ (POZYCJE, ĆWICZENIA). *WYRÓWNYWANIE UJEMYCH WPŁYWÓW ŚRODOWISKA ZEWNĘTRZNEGO.
*ELEMENTY 24-GODZINNEGO SYSTEMU PRZECIWDZIAŁANIA WADOM POSTAWY.

•          W sferze fizjologicznej istotą zaburzeń jest nawyk nieprawidłowej postawy, która nie wymaga od dziecka wysiłku w jej utrzymaniu. Prawidłowa postawa ciała wg Wolańskiego jest zgodna z dynamiką rozwoju zdrowej osoby, oraz zapewnia harmonijne działanie organizmu z optimum wydolności.

•          Zaburzenia postawy związane są z brakiem równowagi w napięciu mięśni działających przeciwstawnie w stosunku do siebie i dotyczy sfery morfologicznej. Zjawisko to określone jest jako dystonia mięśni, zespołów współdziałających, a wreszcie prowadzi do nierównomiernego rozłożenia sił nacisku i pociągania w zakresie układu kostnego kręgosłupa (prawo Delpecha-Wolffa).  Stopień występowania tych zmian jest ściśle uzależniony od zaawansowania wady. Jeżeli pierwotne zaburzenie dotyczy nawyku, to następuje, jakby kolejne przekraczanie barier: nawyku, mięśniowej (stabilizatory czynne), więzadłowo-torebkowej (stabilizatory bierne) i kostnej. Na przykład dziecko z jakichś powodów (osłabienie chorobą, nie wyrównana krótkowzroczność) zaczyna się garbić. Osłabieniu i rozciągnięciu ulegają pewne grupy mięśni, stwarzając tym warunki do nadmiernego napięcia bądź przykurczu mięśni przeciwstawnych. Czynny charakter stabilizacji ustępuje miejsca biernemu. Gdy na skutek długotrwałej dystonii mięśniowej także więzadła ulegną rozciągnięciu, znaczna część odpowiedzialności za utrzymanie postawy przeniesiona zostaje na elementy kostne stawów.

•          W sferze środowiska wszystko zależy od świadomości i aktywności organizatorów tego środowiska, a więc rodziców i nauczycieli. Uświadomienie rodzicom dziecka, jego środowisku szkolnemu pełni odpowiedzialności, jaka na nich spoczywa, stanowi podwalinę całej działalności wychowawczo- społecznej w tej dziedzinie. Na wyrównywanie czynnika wrodzonego czy patologicznego mamy znacznie mniejszy wpływ niż na organizację właściwych warunków środowiskowych. Trzeba więc, tę możliwość w pełni wykorzystać.

      Podstawową metodą korygującą wady postawy spowodowane wyżej wymienionymi czynnikami jest TRÓJTOROWOŚĆ METOD WYRÓWNYWANIA ODCHYLEŃ.

REEDUKCJA POSTURALNA-wyrównywanie w sferze fizjologicznej

      Reedukacja posturalna oznacza ponowne ukształtowanie zdolności przyjmowania i utrzymania prawidłowej postawy ciała. To jest to jej głównym. W korekcji wad postawy ciała należy uwzględnić pięć sfer:

•          neurofizjologiczną,

•          kostno-stawowo-więzadłową,

•          mięśniową,

•          środowiskową

•          emocjonalno-wolicjonalną.

Wyróżnia się 5 etapów reedukacji posturalnej:

•          1. Uświadomienie osobie specyfiki jej wady,

•          2. Przywrócenie prawidłowej ruchomości kostno-stawowo-więzadłowej i mięśniowej,

•          3. Wyodrębnienie umiejętności korekcji globalnych i lokalnych,

•          4. Wyrobienie wytrzymałości posturalnej, tj. zdolności do długotrwałego utrzymania prawidłowej postawy ciała,

•          5. Utrwalenie osiągniętych korekcji ciała.

Pierwszy etap reedukacji posturalnej musi polegać na uświadomieniu dziecku jego defektu. Polega na ujawnieniu uczniowi poszczególnych nieprawidłowości postawy dla niego charakterystycznych, lecz także możliwych negatywnych konsekwencji w przypadku pozostawienia sprawy własnemu biegowi. Przekonanie o tym dziecka jest sprawą najważniejszą, kształtuje bowiem jego świadomy, a co za tym idzie - aktywny, stosunek do procesu korekcyjnego.

Drugi etap polega na stosowaniu technik eliminujących bloki czynnościowe stawów, oraz wyrównujących dystrofię mięśniową.

Trzecim etapem reedukacji posturalnej jest umiejętność skorygowania wady poprzez przyswojenie korekcji lokalnych, a następnie globalnych. W świetle znajomości praw kształtowania się nawyku ruchowego - w tym przypadku jest to nowy nawyk ruchowy - zadanie jest bardzo trudne. Trzeba przecież rozbić i wygasić dotychczas istniejący nieprawidłowy nawyk, którego podstawą jest wadliwe często podłoże morfologiczne. Dopiero w wyniku zróżnicowania pojąć, „co dobre, a co złe„ w postawie, dochodzi do wytworzenia nawyku prawidłowego.

Czwarty etap charakteryzuje zdolności do długotrwałego utrzymywania skorygowanej postawy.

Piąty etap stanowi utrwalanie prawidłowej postawy w najrozmaitszych warunkach zbliżonych do życia codziennego automatycznie, tj. bez udziału ciągłej kontroli świadomości.

Treść omówionych etapów można zawrzeć w słowach:

•          wiedzieć - chcieć - czuć - umieć.

Zasady reedukacji posturalnej

•          Proces reedukacji powinien być harmonijnym połączeniem elementów humanistycznych z biologicznymi. Wybór metody świadomego i konsekwentnego postępowania korekcyjnego podporządkowany jest zasadom obowiązującym zarówno w wychowaniu fizycznym, jak i w rehabilitacji ruchowej:

•          Zasada nie szkodzić

•          Zasada powszechności, wczesności, kompleksowości i systematyczności

•          Zasada podmiotowego traktowania oraz świadomości i aktywności

•          Zasada indywidualnego doboru środków postępowania korekcyjnego

•          Zasada dostępności

•          Zasada współpracy z najbliższym otoczeniem

KOREKCJA ODCHYLEŃ W SFERZE MORFOLOGICZNEJ

•          Konieczność lokalizacji działania korekcyjnego, wypływająca z określonego umiejscowienia wady, zmusza nas do stosowania zarówno pozycji, jak i ćwiczeń wybiórczych.

•          POZYCJE WYJŚCIOWE I ĆWICZEBNE Właściwy dobór pozycji wyjściowych i ćwiczebnych, zapewnienie ich prawidłowości - w znacznej mierze determinują wartość stosowanego ćwiczenia. Różne bowiem mogą być kryteria klasyfikacji (grupowania) pozycji wyjściowych i ćwiczebnych, zależne jest to od celu, jaki się zakłada. W gimnastyce korekcyjnej najważniejsze wydają się być lokalizacja i odciążenie.

POZYCJE STABILIZUJĄCE ODCINKI SĄSIEDNIE W STOSUNKU DO ĆWICZONEGO

I LOKALIZUJĄCE ĆWICZENIE W OKREŚLONYM ODCINKU KRĘGOSŁUPA

•          Zgodnie z działaniem kompensacji, wszelki ruch w jednym odcinku kręgosłupa powoduje odpowiednie zmiany w odcinkach sąsiednich. Chcąc oddziaływać na odcinek szczególnie dotknięty wadą (np. zmiany pierwotne ) , należy ustalić jeden z przyczepów mięśnia. Aby uzyskać na przykład zwiększenie ruchomości odcinka piersiowego w przypadku usztywnionej w odcinku środkowym hiperkifozy, należy ustabilizować odcinek lędźwiowy, oraz odcinek piersiowy górny i szyjny. Ustalenie uzyskuje się odpowiednią pozycją, w której stabilizatorem jest ciężar ciała lub granica ruchomości stawów. Można je również osiągać przy użyciu przyboru.

•          Zlokalizowanie działania na kręgosłup opiera sie na tzw. zasadzie sterowania.

•          Dzielimy je  na:

-          Oddolne

-          Odgórne

W płaszczyźnie czołowej efektem sterowania, zarówno odgórnego, jak i oddolnego, są różnego rodzaju boczne wygięcia kręgosłupa; zasady sterowania w tej płaszczyźnie są podstawą doboru ćwiczeń asymetrycznych w skoliozach.

W płaszczyźnie strzałkowej efekt wygięcia spowodowanego sterowaniem odgórnym bądź oddolnym nakłada się na kształt krzywizn fizjologicznych kręgosłupa, zwiększając je lub zmniejszając.

POZYCJE KOREKCYJNE I HIPERKOREKCYJNE

•          Przez pozycje korekcyjne rozumie się te, w których oś kręgosłupa powraca do stanu prawidłowego.
Stosowanie tej pozycji  jest zasadą, obowiązuje w każdym ćwiczeniu.

•          Za  pozycje hiperkorekcyjne uważa się te, które polegają na nadmiernym wygięciu kręgosłupa.

POZYCJE ODCIĄŻAJĄCE KRĘGOSŁUP OD UCISKU OSIOWEGO

•          Pozycjami odciążającymi są te, w których kręgosłup ustawiony jest równolegle do podłoża lub pod pewnym kątem. Należą do nich: leżenia przodem, bokiem, tyłem, podpory przodem, tyłem i bokiem, pozycje Klappa w klękach.

Odciążenie jest tym większe, im ułożenie kręgosłupa jest bardziej zbliżone do poziomego.

•          Odciążenie stwarza możliwość bardziej efektywnej, doraźnej korekcji, gdyż skrzywienia jakby samorzutnie się zmniejszają, a mięśnie grzbietu w większości przypadków ulegają rozluźnieniu.

POZYCJE IZOLOWANE I NISKIE

•          Pozycje niskie, jak sama nazwa wskazuje, cechuje niskie w stosunku do podłoża położenie środka ciężkości. W związku z tym zalicza się do tej grupy zarówno leżenia, jak i różnego rodzaju podpory, siady, klęki itp.

•          Izolacja oznacza ograniczenie, odosobnienie. W przypadku pozycji gimnastycznej -ograniczenie rozprzestrzeniania się ruchu do jakiegoś określonego odcinka czy segmentu.

Materiał programowy zajęć obejmuje następujące grupy ćwiczeń

•          Ćwiczenia ogólnorozwojowe-celem jest uzyskanie prawidłowego i harmonijnego rozwoju fizycznego dziecka. Stosowanie ich pozwala na utrzymanie pełnego zakresu ruchów w stawach i wydolności mięśni. Realizacja tych zadań eliminuje ewentualne kompleksy psychiczne dziecka z wadą postawy ciała.

•          Dzielimy je na:

*oddechowe (ogólne i specjalne)

*rozluźniające (miejscowe i ogólne)

Oddechowe

Przeprowadza się naukę p r a w i d ł o w e g o oddychania, gdyż znaczna część dzieci oddycha nieumiejętnie, nie wykorzystując zwłaszcza oddychania torem brzusznym (przeponowego).

Ćwiczenia oddechowe specjalne aktywizują oddychanie w sposób bardziej wybiórczy, kierowany bądź na akcentowanie jednej z faz procesu oddychania, bądź na określoną część narządu oddechowego. Stosuje się je też przy zniekształceniach klatki piersiowej.

Rozluźniające

•          Ogólne polegają na świadomym rozluźnieniu wszystkich mięśni ustroju. Zazwyczaj są to ćwiczenia relaksacyjne.

•          Miejscowe polegają na ułożeniu segmentów w pozycji umożliwiającej rozluźnienie. Wykorzystuje się przy tym siłę ciężkości.

•          Ćwiczenia specjalne-stosuje się przy korekcji określonej wady. Dzielą się na dwie grupy:

1)      Ćwiczenia zwiększające ruchomość odcinkową i rozciągające mięśnie przykurczone:

       w obrębie kręgosłupa, w stawach barkowych i biodrowych

       2) Ćwiczenia wzmacniające wybiórczo zespoły mięśni osłabionych.

•          Ćwiczenia elongacyjne- prowadzą do czynnego wydłużania kręgosłupa w jego osi długiej. Pozwala na aktywacje mięśni kręgosłupa oraz zmniejszenie istniejących krzywizn patologicznych. W mniejszym stopniu stosuje się elongacje bierną.

•          Ćwiczenia antygrawitacyjne- aktywizują mięśnie szkieletowe do wydajnej pracy związanej z utrzymaniem postawy ciała. Ćwiczenia te polegają na utrzymaniu skorygowanego kręgosłupa i głowy w warunkach zastosowania obciążenia osiowego.

•          Ćwiczenia odruchu prawidłowej postawy ciała- w pełnym wymiarze prowadzone są w procesie reedukacji postaralnej.

•          Ćwiczenia oddechowe- celem tych ćwiczeń jest nauczenie prawidłowej czynności oddychania oraz zwiększenia wydolności układu oddechowego

ĆWICZENIA WZMACNIAJĄCE WYBIÓRCZO ZESPOŁY MIĘŚNI

•          Ostatecznym celem tej grupy ćwiczeń jest wytrzymałość mięśniowa. Polega ona na zwiększeniu napięcia mięśni antygrawitacyjnych w takim stopniu, by wystarczało ono na długotrwałe, zautomatyzowane utrzymanie prawidłowej postawy w różnych warunkach życia.

WYRÓWNYWANIE UJEMNYCH WPŁYWÓW ŚRODOWISKA ZEWNĘTRZNEGO

•          Szkodliwość wielu z nich można ograniczyć, świadomie dobierając warunki oddziaływania poszczególnych elementów środowiska zewnętrznego. Warunki te u każdego powinny być analizowane.

•          Głównym mankamentem naszego życia, jest jego sedenteryjność. Na 12-15-godzinny dzień dziecka (zależnie od wieku) przeciętnie przypada: 4 - 7 godz. siedzenia w szkole, 2-4 godz. odrabiania lekcji, 3 godz. wypoczynku ,1 godz., łącznie, spożywania posiłków . Dzieci młodsze w okresie zimowym czy tez w czasie niepogody spędzają wolny czas bawiąc się, najczęściej również w pozycji siedzącej.

•          Ograniczenie aktywności ruchowej na rzecz siedzącego trybu życia przyczynia się do wytworzenia określonych zmian adaptacyjnych. gdy zmiany te ograniczają niezbędne wżyciu możliwości funkcjonalne, należy je uznać za niekorzystne i, drogą doboru odpowiednich czynników wewnątrz- i zewnątrzśrodowiskowych, ograniczyć lub usunąć ich negatywny wpływ.

•          Przemyślana organizacja warunków życia dziecka w systemie 24-godzinnym stwarza dopiero sytuację, w której gimnastyka korekcyjna – jako jeden z elementów tego systemu - może dać oczekiwane rezultaty.

•          Wdraża to dziecko do gospodarowania własnym czasem, a zwłaszcza bardziej świadomej autokreacji.

Elementy 24-godzinnego systemu przeciwdziałania wadom postawy

•          SEN

Sen dzieci młodszych (klas I—IV) powinien trwać minimum 10-11 godz. na dobę, starszych 8 -9 godz. Dziecko musi mieć własne łóżko o twardym, nie uginającym się materacu, małą poduszeczkę, o takiej grubości, żeby wypełniała przestrzeń zawartą między barkiem a uchem (w pozycji leżenia na boku). Zalecane przez niektórych autorów spanie na określonym boku (przy skoliozach), zwłaszcza z podkładką, jest w większości przypadków niemożliwe do prawidłowego przeprowadzenia. Po zaśnięciu dziecka rodzice mogą, nie budząc go (prawidłowy pierwszy sen jest zwykle mocny), układać je na wznak. Małym dzieciom łatwo nawet można ułożyć ręce w bok, uginając je w stawie łokciowym pod kątem zbliżonym do prostego.  Najwszechstronniejsze zastosowanie dla wszystkich wad ma pozycja leżąc na plecach.

•          DOJŚCIE DO SZKOŁY

Dojście do szkoły w warunkach miejskich zabiera dziecku przeciętnie 10-20 min. Tornister powinien być zapakowany tak, by jego zawartość była równomiernie rozłożona i nie mogła się przesuwać. Starsze dzieci noszą przeważnie teczki lub worki i zmuszanie ich do noszenia tornistra jest z punktu widzenia psychologicznego niewłaściwe.

•          PRACA W SZKOLE

Praca w szkole odbywa się w warunkach kilkugodzinnego siedzenia w ławkach czy przy stolikach, dlatego też odpowiednie ich rozmiary mają znaczny wpływ na postawę. W klasach I —IV, w których dzieci mają swoje stałe pomieszczenia i miejsca, łatwiej jest dobrać właściwy rozmiar ławki. Należy dążyć do tego, by zapewnić dzieciom właściwe warunki pracy.

•          ĆWICZENIA ŚRÓDLEKCYJNE

Ćwiczenia śródlekcyjne i swobodny ruch w czasie przerw międzylekcyjnych mogą stać się częściowym antidotum przeciw tym negatywnym wpływom. Działanie ćwiczeń śródlekcyjnych skierowane jest na napięcie grup mięśniowych rozciągniętych na skutek siedzenia w ławkach, oraz rozciągnięciem i rozluźnieniem mięśni napiętych, wciągnięcie do pracy większych zespołów mięśniowych, a także układów krążenia i oddychania.

•          ODRABIANIE LEKCJI

Odrabianie lekcji jest bardzo ważnym elementem 24-godzinnego, ponieważ dziecko, zwłaszcza starsze, codziennie kilka godzin odrabia lekcje, działanie pozycji i czynnika czasu może być wykorzystane w celach poprawy postawy, przy zbagatelizowaniu, będzie wpływać negatywnie. Do tego jednak potrzebne są następujące warunki: biurko lub stół prostokątny czy kwadratowy z oświetleniem padającym z lewej strony i nie rażącym oczu, o wysokości takiej, by przy siedzeniu dziecko, opierając się przedramionami o blat stołu, miało kręgosłup wyprostowany i barki ustawione poziomo. Wysokość krzesła powinna odpowiadać długości podudzi (stopy oparte o podłogę), wymodelowane oparcie.  Lekcje wyłącznie ustne można przygotowywać w pozycji leżąc na brzuchu.

•          ODŻYWIANIE

Odżywianie powinno być pełnowartościowe, prowadzone według ogólnych zasad. W przypadku znacznej nadwagi należy stosować dietę odchudzającą. Nadmierny ciężar ciała przy słabej muskulaturze stanowi poważny czynnik pogłębiający wadę.

Znaczna część dzieci z wadami postawy potrzebuje oddziaływań korekcyjnych przez kilka lat, ponieważ możliwość pogłębiania się wad występuje szczególnie do okresu zakończenia wzrostu kostnego. Wymaga to intensywnej pracy nad samym sobą stanowią dla dziecka, a często i dla całej rodziny, trwały dorobek nie tylko o charakterze zdrowotnym, lecz i wychowawczym. Jest to jednak proces żmudny i trudny.

4