4 bard polski, Romantyzm

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

4Bard polski

Znaczenie: jest świadectwem ówczesnego człowieka, dokumentem historycznym.  Wyraża najszlachetniejsze uczucia tego pokolenia, które obserwowało rozbiór Polski, przeżywał o utratę ojczyzny.  Poeta wyraził uczucia milionów.

Najszlachetniejsze znamię utworu to: szczerość i prostota. Nie chodziło autorowi o kunszt wysłowienia. Zrozpaczony niedolą Polski wyraził ból w skąpych, jedynie potrzebnych słowach.

Język: XVIII wieczny, wyróżniający się naturalnością wysłowienia. Daleki raczej od Trembeckiego (giętki, wyszukany język) czy Naruszewicza.

Forma jest właściwa elegii: pomysł wędrówki wśród mogił i krzyżów – ból, rozpamiętywanie, żałoba. (punktem wyjścia dla tego pomysłu było rzeczywiste pożegnanie młodych Czartoryskich z rodzicami. Czartoryscy udali się w podróż, żegnając ukochane miejsca, nie wiedząc czy w nie powrócą).

Wartość utworu: zawiera jakby w zarodku wszystkie uczucia, które rozwijają się w poezji romantycznej w Polsce. Pierwiastki narodowej poezji patriotycznej poeta przekazał bez jakichkolwiek artystycznych ambicji.  Góruje tu troska obywatelska nad poezją.

Czartoryski jako pierwszy wysnuwa tezę: czym by było serce  Polaków gdyby nie te gorzkie ofiary poniesione przez przodków. 

Myśli wyniesione z Barda, które można zestawić z tymi z poezji romantycznej:

1)      Bezkarnie spełniona niesprawiedliwość psuje  ład i moralność wielu Polaków, znieprawia ducha moralnego, (to samo pojawia się w Matce Polce Mickiewicza i miejscami w III cz Dziadów)

2)      „bronić zagranicą sprawy polskiej wszędzie, gdzie tylko sprawa wolności zagrożona” (Program działania politycznego legionów zestawić z Panem Tadeuszem ok. 500 wers – o legionach)

3)      Nienawiść ku sprawcom nieszczęścia i zguby Polaków (pragnienie zemsty porównać z pieśnią Konrada z III cz Dziadów )

Pojawia się też zarodek mesjanizmu „wszak Ty cierpiałeś Boże, cierpieć wolim z Tobą, cierpiec to wyższe życie co  górnie spoziera, na świat, do Nieba tęskni, Na Niebie się wspiera”.

Bard Polski jest PIERWSZĄ  próbą ujęcia najczystszych, najwznioślejszych uczuć narodowych po stracie ojczyzny. Jest to wierne świadectwo czasów w jakich utwór ten powstał. Jest to „rzewna i przeraźliwa elegia” (tak nazwał ją J.U. Niemcewicz) jest wymownym i silnym głosem młodego pokolenia, którego nadzieja na wolność, rychle została strącona w przepaść porozbiorową.

TEMAT nr 5 PUławy

pierwsza osada w miejscu zajmowanym obecnie przez Puławy została założona na początku XVI w. i obsługiwała przeprawę przez Wisłę.

Od II połowy XVII w. Puławy znajdowały się w posiadaniu Lubomirskich. Marszałek wielki koronny Stanisław Herakliusz Lubomirski w latach 1676-1679 wybudował tutaj swoją letnią rezydencję. Jego córka Elżbieta w 1687 r. wniosła Puławy jako wiano do małżeństwa z Adamem Mikołajem Sieniawskim, późniejszym hetmanem wielkim koronnym. Jego sympatia dla Augusta II Mocnego sprowadziła na Puławy w 1706 r. zniszczenia podczas tzw. "drugiego potopu szwedzkiego".Adam Kazimierz Czartoryski

W 1731 r. córka Sieniawskiego Maria Zofia wyszła za mąż za wojewodę ruskiego Aleksandra Augusta Czartoryskiego. Od tego momentu Puławy na 100 lat stały się własnością familii, jak określano wtedy rodzinę Czartoryskich. W tym czasie miejscowość przeżyła swój złoty wiek. W 1761 r. syn Augusta, Adam Kazimierz, poślubił Izabelę Flemming, jedyną dziedziczkę majątku po podskarbim wielkim litewskim Janie Jerzym Flemmingu. W 1784 r., po śmierci Augusta, Adam i Izabela przenieśli się do Puław. W ciągu następnych lat powstało tutaj konkurujące ze stolicą centrum życia kulturalnego i politycznego. Miejscowość zyskała przydomek Polskie Ateny. Na dworze puławskim przebywali niemal wszyscy znani przedstawiciele epoki: Grzegorz Piramowicz, Franciszek Dionizy Kniaźnin, Julian Ursyn Niemcewicz, Adam Naruszewicz, Jan Paweł Woronicz, Franciszek Karpiński, Franciszek Zabłocki, Jan Piotr Norblin, Marcello Bacciarelli, Kazimierz Wojnakowski. Okres rozbiorów przyniósł dla Puław kolejne zniszczenia. W odwecie za wsparcie udzielone Kościuszce przez Czartoryskich w 1794 r. wojska rosyjskie zniszczyły puławską rezydencję i splądrowały okoliczne wsie.Izabela z Flemingów Czartoryska

Odbudowę rozpoczęła w 1796 r. księżna Izabela. Wykorzystała przy tym talent architekta Chrystiana Piotra Aignera, przebudowując nie tylko rezydencję, ale też wznosząc szereg budowli ogrodowych w przylegającym do pałacu parku. W jednej z tych budowli, w Świątyni Sybilli, w 1801 r. księżna założyła pierwsze w Polsce muzeum, gromadzące pamiątki narodowe.

Koniec złotego wieku Puław przyniosło Powstanie listopadowe. Tu pułkownik Juliusz Małachowski dokonał brawurowego napadu na koszary rosyjskie, a także w dniu 2 marca 1831 roku rozegrała się zwycięska bitwa pod Puławami.

Po upadku powstania Czartoryscy zostali zmuszeni do emigracji, a majątek uległ konfiskacie. Puławy stały się spokojną, prowincjonalną miejscowością. W roku 1842 dla zatarcia śladów polskości, władze

rosyjskie przemianowały Puławy na Nową Aleksandrię. Zapoczątkowany został rozwój placówek naukowo-oświatowych.Kolejno tworzono: w 1844 r. Instytut Wychowania Panien; w 1862 r. Instytut Politechniczny i Rolniczo-Leśny, zamknięty po upadku Powstania styczniowego; w 1869 r. Instytut Gospodarstwa Wiejskiego i Leśnictwa.

W 1906 r. Puławy otrzymały prawa miejskie. W następnym roku do miasta włączono pobliskie wsie: Mokradki oraz Puławską Wieś. W roku 1915 miasto opuściły wojska rosyjskie, potem austriackie. W czasie I wojny światowej Puławy doznały znacznych zniszczeń. W okresie międzywojennym zaczął rozwijać się przemysł, oprócz tego w miejsce dawnego Instytutu Rolniczego, utworzono Państwowy Instytut Naukowy Gospodarstwa Wiejskiego. Powierzchnię miasta powiększono w 1934, przyłączając do niego Włostowice, Rudę Las, Rudę Czachowską oraz Wólkę Profecką. Rozwój

miasta przerwał wybuch II wojny światowej, w której zginęła trzecia część mieszkańców.

Powojenną historię zdominowała decyzja o budowie Zakładów Azotowych, podjęta przez polskie władze w 1960 r. Po tej dacie nastąpił znaczny wzrost liczby ludności, zmienił się także charakter miejscowości. Z małego miasteczka Puławy stały się miastem przemysłowym.

Zabytki

Burzliwe dzieje Puław pozostawiły po sobie liczne zabytki. W zasadzie wszystkie znajdują się w kompleksie pałacowo-parkowym, leżącym w pobliżu skarpy wiślanej.

Pałac Czartoryskich od strony dziedzińca

Najbardziej okazały jest pałac Czartoryskich, wzniesiony pierwotnie przez Lubomirskich według barokowego projektu Tylmana z Gameren w latach 1676-1679. Do dzisiaj z tamtej budowli pozostało przyziemie od strony Łachy Wiślanej i sień na parterze za wejściem głównym. Spalony w 1706 r. przez Szwedów, pałac odbudowali w latach 1722-1736 Sieniawscy i Czartoryscy, według rokokowego projektu Jana Zygmunta Deybla. Ostatecznie w latach 1785-1810 pałac został przebudowany w stylu klasycystycznym przez Czartoryskich według projektu Chrystiana Piotra Aignera. Wnętrza centralnej – zabytkowej części pałacu w 2005 roku zostały udostępnione dla zwiedzających. Pałac Czartoryskich jest siedzibą Instytutu Uprawy, Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowego Instytutu Badawczego.

Pałac otacza park krajobrazowy o powierzchni 30 ha. Pierwotnie został założony przez Lubomirskich, jako park regularny, i od tamtego czasu podążał za zmianami stylu puławskiej rezydencji. W latach 1731-1736 przybrał styl francuski. W latach 1798-1806 księżna Izabela zmieniła go w ogród romantyczny w stylu angielskim, umieszczając w nim szereg budowli ogrodowych i rzeźb. W tym stanie park przetrwał do dzisiaj.

Świątynia Sybilli w zespole pałacowo-parkowym

Najciekawsza budowla znajdująca się w parku to Świątynia Sybilli (d. Świątynia Pamięci), wybudowana w latach 1798-1801 według projektu Aignera na wzór antycznej świątyni Westy w Tivoli pod Rzymem. W roku 1801 Izabela Czartoryska założyła tutaj pierwsze w Polsce muzeum, mające pobudzać patriotyzm w okupowanej Polsce.

Niedaleko Świątyni Sybilli znajduje się Dom Gotycki, wybudowany w latach 1800-09 również według projektu Aignera, otwarty z okazji pobytu w Puławach Józefa Poniatowskiego. Jest on obecnie siedzibą Muzeum Regionalnego PTTK. Obok Domku Gotyckiego stoi kopia rzeźby Tankred i Klorynda.Brama rzymska w zespole pałacowo-parkowym

Listę zabytków w parku uzupełniają:

    * kościół Wniebowzięcia NMP, wzniesiony w latach 1800-03 na wzór

rzymskiego Panteonu, od 1919 r. pełni rolę świątyni parafialnej,

    * Brama Rzymska wybudowana 1829 r. jako trwała ruina, wzorowana na Łuku

Tytusa w Rzymie,

    * Domek Grecki, zbudowany w latach 1778-1791, niegdyś oranżeria, obecnie

biblioteka miejska,

    * Altana Chińska z połowy XVIII wieku,

    * marmurowy Sarkofag wykonany w Rzymie, przysłany do Puław w 1799 r.

przez Adama Jerzego Czartoryskiego,

Miasto

  * Budynek dawnego magistratu miejskiego

    * Budynek starostwa powiatowego

    * Dawna cerkiew pw. Świętej Trójcy (obecnie kościół pw. Matki Bożej

Różańcowej)

    * Karczma "Pod Pielgrzymem"

    * Kościół katolicki pw. św. Józefa

    * W latach 2002- 2004 wybudowano Cerkiew św. Marii Magdaleny