4 XVI wiek właściwy,

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

XVI  wiek

Włochy (cinquecento)

Styl pełnego renesansu ukonstytuował się na przełomie wieków i trwał  do ok. 1525.

W latach 20-stych coraz większa popularność zdobywał manieryzm, w ramach którego powstała swoista, odrzucająca renesansową harmonię i naturalność estetyka. Na charakter sztuki XVI wieku olbrzymi wpływ miała działalność wielkich mistrzów – Leonarda da Vinci, Michała Anioła i Rafaela, których rozwiązania formalne powszechnie naśladowano. Twórczość artystów bazujących na ich stylach stanowiła najpopularniejszą i najbardziej rozpowszechnioną konwencję w malarstwie XVI wieku Odrębnym zjawiskiem powstałym w tym stuleciu była wenecka szkoła malarstwa, także oddziałująca na sztukę innych regionów.

W dziedzinie  architektury rzeźby i malarstwa można spotkać dzieła o czysto renesansowym lub manierystycznym charakterze lub takie, które łączą nurty.

W sztuce XVI wieku wyróżnić można także nurt protobarokowy wyrażający się w istnieniu cech, które wyselekcjonowane i scalone w nową formułę stylową określały zasady sztuki  XVII stulecia Pod koniec wieku, w malarstwie pojawiły się początki stylu barokowego.

Cechy sztuki cinquecenta (niezależne od opcji, w ramach których działali artyści)

Malarstwo i rzeźba

·         koncentracja uwagi na figurze ludzkiej – w malarstwie - postać duża w stosunku do formatu obrazu,

·         wirtuozeria rysunku skomplikowanych póz, doskonale oddany ruch, teatralność gestu (wymowność póz)

·         typ dojrzałego, umięśnionego mężczyzny i kobiety o pełnych kształtach; podkreślenie konstrukcji ciała, widocznego pod szatą.

·         godność i szlachetność form, wykluczenie pospolitych lub zbyt drastycznych uczuć, wykluczenie codzienności. Uznanie piękna fizycznego za przejaw piękna duchowego

·         budowa form płynnymi, miękkimi liniami (krzywizny)

·         popularność aktu kobiecego o alegorycznej wymowie. W rzeźbie widoczny typ antycznej Wenus

·         spopularyzowanie motywów mitologicznych związane z rozwojem kultury dworskiej i zapotrzebowaniem na wystrój willi i pałaców; moda na rzadkie wymyślne tematy

·         w malarstwie  - scenograficzne tła

·         w malarstwie - wpływ Leonarda da Vinci ( kompozycja figur na trójkącie, kontrasty światłocieniowe, sfumato

·         w malarstwie - popularyzacja techniki olejnej na płótnie, odrzucenie złota

Architektura

·         powszechna znajomość detalu antycznego, występowanie kolumn w różnych porządkach

·         w pałacach miejskich – zachowana tradycyjna bryła z  wewnętrznym dziedzińcem otoczonym krużgankami; detale w fasadach odstają od lica muru; zanik funkcji obronnych (okna w dolnej kondygnacji); bogaty wystrój wnętrz

·         willa podmiejska – charakterystyczny typ budowli związany z rozwojem kultury arystokratycznej

Mistrzowie XVI wieku

Leonardo da Vinci (1452-1519)

·         zajmował się malarstwem, architekturą, rzeźbą, anatomię (dokonywał sekcji zwłok), mechaniką i inżynierią, optyką, filozofią, muzyką, poezją, matematyką i geologią

·         traktował malarstwo jako (podobnie jak naukę) jako metodę poznawania rzeczywistości

·         uczył się w warsztacie Verrocchia. W 1472 zostaje członkiem florenckiego bractwa malarzy ().We Florencji powstaje Zwiastowanie, Pokłon Trzech Króli, Madonna Benoit, Portret Ginewry Benci

·         1481-1899 – pracuje w Mediolanie (tzw. pierwszy okres mediolański) w służbie Lodovica Moro z rodu Sforzów. Maluje Damę z gronostajem (portret Cecylii Gallerani), , Ostatnią Wieczerzę (refektarz klasztoru Santa Maria Della Grazie) i dwie wersje Madonny w grocie.

·         1500-1504 – drugi okres florencki – Mona Lisa, Święta Anna Samotrzecia, Bitwa pod Anghiari –(zniszczona) – rywalizacja z Michałem Aniołem w Palazzo Vechio

·         1506-1513 – w Mediolanie, po upadku Sforzów pełni funkcję malarza i inżyniera króla Francji Ludwika XII.

·         1513- 1516 przebywa w Rzymie

·         1516 – wyjeżdża do Francji na zaproszenie Franciszka I , umiera w Cloux koło Amboise – Święty Jan, Bachus.

Cechy malarstwa ( wg. Vasariego – Leonardo „nadał swym postaciom życie i oddech rozpoczynając styl , który nazywamy nowoczesnym” ( maniera moderna))

·         sfumato - odrzucenie konturu, kształtowanie form światłocieniem o bardzo szerokiej skali, o łagodnych, delikatnych przejściach –– efekt powiązania obiektów z tlem, plastyczność i miękkość figur (Leonardo twierdził, że linia nie istnieje w naturze

·         unikanie gwałtownych kontrastów, światło rozproszone

·         monochromatyzm – w późnych dziełach  nawet w partiach oświetlonych żadna barwa nie jest wyrazista

·         zainteresowanie florą i fauną oraz zjawiskami atmosferycznymi (naturalistyczne podejście do przyrody)

·         wyraziste gesty, mimika, pozy

·         wyważone, doskonałe przemyślane kompozycje

·         portret na tle pejzażu

Michał Anioł (1475-1564)

·         uczył się malarstwa w pracowni florenckiego malarza Ghirlandaia, potem, do 1492 przebywa ł na dworze Wawrzyńca Wspaniałego z rodu Medyceuszy (Madonna przy schodach, Walka centaurów, drewniany krucyfiks dla przeora klasztoru augustianów ( w podzięce za umożliwienie prowadzenia studiów anatomicznych i sekcji zwłok)

·         1492 – wyjazd do Wenecji, potem Bolonii a w 1494 – do Rzymu

·         1498-1500 – Pieta – rzeźba wykonana na zamówienie francuskiego kardynała, posła króla Francji Karola VIII

·         1501-1505 – pracuje we Florencji - posąg Dawida, Madonna z Brugii, Bitwa pod Casciną (fresk na ścianie Palazzo Vecchio – rywalizacja z Leonardem da Vinci)

·         1505 – wyjazd do Rzymu, praca na zlecenia papieża Juliusza II ( Rzymie Michał Anioł wykonał  obraz Święta Rodzina (Madonna Doni))

·         początek ł realizacji papieskiego grobowca, który miał się składać z blisko 40 posągów. (Praca nad grobowcem trwała z przerwami 36 lat; po śmierci Juliusza II gigantyczny projekt ulegał  kolejnym redukcjom - w końcu, w 1542 powstał przyścienny nagrobek w rzymskim kościele  San Pietro in Vincoli. w którym stanęła figura Mojżesza (1515-16) oraz posągi Lei i Racheli. Dla grobowca Juliusza II przeznaczone były posągi Niewolników oraz Viktoria (figura serpentinata)

·         sklepienie Kaplicy Sykstyńskiej – 1508-1512 - sklepienie zwierciadlane  - 40 m długości, 13 – szerokości, podziały na kwatery za pomocą iluzyjnej architektury i tronów z 12 postaciami proroków i sybilli. W głównych kwaterach – sceny z historii Genesis ze Starego Testamentu – (Oddzielenie światła od ciemności, Stworzenie planet, Stworzenie roślin i zwierząt, Stworzenie Adama, Stworzenie Ewy, Grzech pierwszych rodziców i wygnanie z Raju, Budowa arki Noego, Potop, Opilstwo Noego). W narożnikach – Judyta i Holofernes, Wąż miedziany, Historia Estery, Zabójstwo Abla. W lunetach – Przodkowie Chrystusa. Całość uzupełniają ignudi – figury nagich młodzieńców siedzących na gzymsach

·         Kaplica Medyceuszy – wykonana w latach1520-1534, na zlecenie papieża Leona X – nagrobki Lorenza (figura Lorenza, Wieczór i Jutrzenka – alegoria życia kontemplacyjnego) i Giuliana (figura Giuliana, Noc i Dzień – alegoria życia aktywnego) Medici

·         1524 – projekt przedsionka biblioteki Laurenziana we Florencji (zrealizowany przez Ammanatiego i Vasariego w 1560)

·         1535 – papież Paweł III mianuje Michała Anioła nadwornych malarzem, rzeźbiarzem i architektem Watykanu

·         plan bazyliki św Piotra(zrealizowany)

·        projekt kopuły (zrealizowany po śmierci artysty)

·         1536 -1541 – Sąd Ostateczny na ścianie ołtarzowej w Kaplicy Sykstyńskiej (zlecenie Pawła III)

·         Freski w Kaplicy Paolińskiej (Nawrócenie św. Pawła i Ukrzyżowanie św Piotra)

·         Do okresu późnej twórczości Michała Anioła należy Pieta Florencka (1550-53). przeznaczona na własny grób. Ostatnim jest Pieta Rondanini

·         W Rzymie Michał Anioł zaprojektował  też trzecią kondygnację pałacu Farnese w Rzymie (1546-48) oraz uporządkował zabudowę Placu Kapitolińskiego (1536)

Cechy

·         jedynym motywem (także w malarstwie) - figura ludzka  - „Godność i moc człowieka, jego wzloty i upadki, namiętności i cierpienia – wszystko zostało powiedziane przez ciało”; mistrzowskie opanowanie anatomii

·         w malarstwie - technika fresku (nieliczne tempery na desce na desce – Tondo Doni)

·         Maniera grande (wielki styl)- brak szczegółów i ozdobników

·         światłocień w malarstwie sprowadzony do modelunku figur (bez związku z kolorem).

W twórczości Michała Anioła widoczne są cechy renesansu, manieryzmu (figura serpentinata) i baroku (emocje, ekspresja, rzeźbiarski charakter architektury)

Rafael Santi (1483 – 1520) – zajmował się przede wszystkim malarstwem, ale także architekturą, był znawcą i konserwatorem starożytności. W jego malarstwie najpełniej wyraziły się  cechy pełnego renesansu.

·         urodził się w Urbino, kształcił w pracowni Pietra Perugina w Perugii. Po powrocie do rodzinnego miasta , zostaje mistrzem cechowym Urbino w 1500 roku . W 1504r maluje - Zaślubiny Marii – obraz wzorowany na dziele Perugina o tym samym tytule

(Urbino za panowania księcia Federigo de Montefeltre było w XV w. jednym z najważniejszych ośrodków kultury środkowych Włoch. Klimat intelektualny dworu preferującego ideały humanistyczne, opisany przez Baltasara Castiglione w „II Cortegiano" (Dworzaninie). Z miastem związani byli Piero della Francesco i Donato Bramante

·         1504 –1508 przebywa we Florencji –  maluje liczne Madonny - Piękna Ogrodniczka, Madonna ze szczygłem...