4-Autonomiczny-układ-nerwowy-02.11,

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

Fizjologia Autonomicznego Układu Nerwowego

Pod względem czynnościowym układ nerwowy podzielony został na układ somatyczny oraz autonomiczny. Autonomiczny układ nerwowy (AUN) jest częścią układu nerwowego, która najogólniej mówiąc, reguluje czynności narządów wewnętrznych i procesy metaboliczne w tkankach. Układ ten jak wskazuje jego nazwa jest niezależny od naszej woli. Jego efektorami są wszystkie pozostałe tkanki pobudliwe, poza mięśniami szkieletowymi unerwianymi przez układ somatyczny, a więc:

·      mięśnie gładkie

·      mięsień sercowy

·      komórki gruczołowe

Funkcje autonomicznego układu nerwowego:

a)    utrzymanie homeostazy wewnątrzustrojowej, czyli utrzymanie stałości środowiska wewnętrznego organizmu, realizowana przez wiele poziomów

b)   regulacja czynności życiowych poprzez scalanie i adaptację różnych układów jak np. układu krążenia, oddechowego, trawiennego, wydalniczego, termoregulacyjnego itd. (wszystkie z wyjątkiem czucia i mięśni szkieletowych, które mają odrębne mechanizmy scalania i adaptacji)

c)    uczestnictwo w odpowiednio skoordynowanych reakcjach na bodźce zewnętrzne np. zwężenie źrenicy w odpowiedzi na wzrost intensywności światła

d)   wpływ troficzny poprzez regulowanie ekspresji genów, warunkującej biosyntezę białka

e)    modulowanie czynności układu immunologicznego, a więc i odporności organizmu.

CECHA

AUTONOMICZNY UKŁAD NERWOWY

SOMATYCZNY UKŁAD NERWOWY

unerwiane narządy efektorowe

mięśnie gładkie, mięsień sercowy, gruczoły

mięśnie szkieletowe

liczba neuronów pośredniczących między OUN a efektorem (droga eferentna)

łańcuch dwóch neuronów – przedzwojowego i zazwojowego

jeden neuron ruchowy (motoneuron)

rodzaj unerwienia

najczęściej unerwienie podwójne przez SNS i PNS działające antagonistycznie (zazwyczaj)

pojedyncze przez motoneuron

madiatory (neurotransmitery)

acetylocholina (PNS, SNS), noradrenalina (SNS)

tylko acetylocholina

rodzaj kontroli

niezależny od woli

podlegający woli

czas latencji

rosnąco: układ somatyczny < PNS < SNS

Anatomiczny podział i ogólna budowa AUN:

·        

części eferentne

·        

przywspółczulny układ nerwowy (parasympatyczny, PNS)

·         współczulny układ nerwowy (sympatyczny, SNS)

·         jelitowy układ nerwowy (część jelitowa, układ enteryczny)

·         część trzewno – czuciowa                                                           ←   część aferentna

Nadrzędną jednostką kontrolującą są zawarte w OUN układ limbiczny i podwzgórze. Włókna czuciowe AUN przewodzą potencjały czynnościowe z receptorów czucia trzewnego (interoreceptorów) narządów wewnętrznych, biorąc udział w kreowaniu autonomicznych łuków odruchowych.

Autonomiczny układ nerwowy jest układem dwuneuronowym, oznacza to, że jak wspomniano w tabeli, jego droga eferetna składa się z neuronu przedzwojowego i zazwojowego, które łączą się ze sobą w strukturach znanych jako zwoje współczulne, leżących poza obrębem ośrodkowego układu nerwowego.

Droga eferetna AUN = neuron przedzwojowy + neuron zazwojowy

Ciała neuronów przedzwojowych leżą w zależności od rodzaju układu, w rogach bocznych istoty szarej rdzenia kręgowego (SNS i PNS) lub w niektórych jądrach ruchowych nerwów czaszkowych (PNS).

Ciała neuronów zazwojowych znajdują się poza ośrodkowym układem nerwowym, w zwojach współczulnych leżących w pniu współczulnym lub poza nim np. w ścianie narządów unerwianych.

1.    Współczulny układ nerwowy (SNS)

1.1.        

Budowa

Ciała neuronów przedzwojowych zajmują część rogu bocznego istoty szarej rdzenia kręgowego w segmentach od pierwszego kręgu piersiowego (Th1) do drugiego lub trzeciego lędźwiowego (L2-L3)

a)    aksony neuronów przedzwojowych (włókna przedzwojowe) łączą się i opuszczają rdzeń kręgowy przez korzeń przedni a następnie przez gałąź łączącą białą dochodzą do zwoju kręgowego odpowiadającego danemu segmentowi a także do zwojów położonych wyżej lub niżej – zazwyczaj każde włókno przedzwojowe łączy się z 8-9 neuronami zazwojowymi (dywergencja)

b)   część włókien przedzwojowych przebiega przez pień współczulny nie tworząc tam synaps, a następnie współtworzy nerwy współczulne docierając do splotów autonomicznych(tam tworzą synapsy) unerwiających narządy jamy brzusznej i miednicy oraz narządy płciowe (zwój trzewny i zwoje krezkowe górny i dolny)

c)    niektóre włókna przedzwojowe zstępują w pniu współczulnym nie tworząc w nim synapsy do dalszych zwojów (przedkręgowych, śródściennych)

Włókna przedzwojowe są w układzie współczulnym są zazwyczaj włóknami krótkimi, a także stosunkowo grubymi – zaliczamy je do włókien typu B z cienką osłonką mielinową i prędkością przewodzenia 3-15 m/s

Ciała neuronów zazwojowych leżą w zwojach autonomicznych, poza ośrodkowym układem nerwowym (rdzeniem kręgowym)

·      zwoje kręgowe występują po obu stronach kręgosłupa i łączą się ze zwojami położonymi wyżej i niżej tworząc tzw. pień współczulny. Składa się on z:

-       3 parzystych zwojów szyjnych (ostatni z nich tworzy wraz z pierwszym zwojem piersiowym zwój gwiaździsty)

-       10-12 zwojów piersiowych

-       3-4 zwojów lędźwiowych

-       2-6 zwojów krzyżowych

-       1 nieparzystego zwoju guzicznego

·      aksony neuronów zazwojowych (włókna zazwojowe) opuszczają pień współczulny i tworzą nerwy współczulne podążając do unerwianych narządów

·      niektóre włókna zazwojowe wracają przez gałąź łączą szarą do korzenia brzusznego i poprzez nerw y rdzeniowe biegną do naczyń tułowia i kończyn, gruczołów potowych i do mięśni przywłosowych

Włókna zazwojowe układu współczulnego są zazwyczaj długie, należą do grupy cienkich włókien typu C pozbawionych otoczki mielinowej, otoczonych jedynie komórką Schwanna

1.2.         Fizjologia

Układ współczulny jest układem odpowiedzialnym za pracę, wysiłek, stres, a więc za wzmożoną aktywność. Objawia się w sytuacjach stresu fizjologicznego, a więc każdego odejścia od homeostazy (skoki temperatury otoczenia, głód, wysiłek, silne emocje). Obniża poprzez neuromediatory próg pobudliwość neuronów układu siatkowatego wzmagając czujność.

·      przyspiesza akcję serca i zwiększa pojemność minutową serca

·      zwalnia procesy trawienne – wzmaga przemiany kataboliczne

·      odpowiada za reakcje obronne typu „walka i ucieczka”

·      podnosi ciśnienie tętnicze

·      powoduje wydzielanie potu na dłoniach

·      powoduje rozszerzanie źrenic

·      zapewnia ciągłość gatunkową ...