3E1-warsztaty6,

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

INTEGRACJA EUROPEJSKA (3E1)

INSTYTUT EKONOMII I ZARZĄDZANIA WSZ/POU

Warsztaty 6 – rozwiązania zadań

Zadania obowiązkowe:

ZADANIE 6.1

Wyjaśnij, co jest celem i jaki jest zakres polityki konkurencji Unii Europejskiej?

Polityka konkurencji należy do głównych i najwcześniej uzgodnionych polityk wspólnotowych. Polega na tworzeniu ustawodawstwa, którego celem jest powstrzymywanie skutecznej konkurencji i niedopuszczenie do tego, by posiadające siłę rynkową firmy mogły wykorzystywać swą dominującą pozycję.

Zasadność i konieczność prowadzenia polityki konkurencji wiąże się bezpośrednio z jednym z głównych celów Wspólnoty Europejskiej, jakim było stworzenie wspólnego rynku państw członkowskich. Polityka ta ma dać gwarancję, że bariery zniesione w handlu wewnętrznym, w ramach wspólnego rynku nie zostaną zastąpione innymi działaniami ze strony przedsiębiorstw lub rządów, prowadzącymi do zniekształcenia konkurencji.

Polityka konkurencji ma na uwadze przede wszystkim interes konsumentów i stara się o zapewnienie im łatwego dostępu do dóbr i usług oferowanych na jednolitym rynku po maksymalnie zbliżonych celach. Równocześnie, poprzez stworzenie warunków do skutecznego funkcjonowania wolnej konkurencji, wpływa ona korzystnie na konkurencyjność unijnych przedsiębiorstw na rynku światowym.

Cele polityki konkurencji wiążą się z:

1)     efektywnością ekonomiczną – czyli próbą zapewnienia jak najefektywniejszej alokacji zasobów zgodnie z założeniem, że nie jest to możliwe bez konkurencji a mówiąc bardziej szczegółowo: z unifikacją rynku zapewniającą, że nie zostanie on rozczłonkowany w wyniku działania firm; z podtrzymywaniem i umacnianiem struktur konkurencyjnych na Jednolitym Rynku Europejskim; z zagwarantowaniem uczciwej konkurencji przez kontrolowanie pomocy udzielanej przez państwo

2)     aspektami pozaekonomicznymi. Istnieje obawa przed konsekwencjami powstania bardzo dużych firm, dążeniem do zbyt dużej koncentracji potencjału ekonomicznego. Polityka konkurencji dąży w tym przypadku do uniknięcia nadmiernego uzależnienia losów gospodarki od kilku firm. 

Polityka konkurencji Unii Europejskiej obejmuje działania względem przedsiębiorstw działających na obszarze Jednolitego Rynku Europejskiego oraz działania dotyczące państw członkowskich.

Obszary składające  się na politykę konkurencji Unii Europejskiej:

1. zakaz porozumień ograniczających konkurencję

2. niedopuszczanie do wykorzystywania przez przedsiębiorstwa pozycji dominującej

3. kontrole fuzji przedsiębiorstw

4. liberalizacja zmonopolizowanych sektorów gospodarki

5. monitorowanie pomocy państwa

Pierwsze trzy obszary odnoszą się do przedsiębiorstw wszelkiego rodzaju - zarówno prywatnych, jak i publicznych, działających na Jednolitym Rynku Europejskim, w tym również do firm mających swą siedzibę poza terytorium Unii Europejskiej, jeśli ich praktyki oddziałują niekorzystnie na handel między państwami członkowskimi a kolejne obszary (czwarty i piąty) dotyczą państw członkowskich Unii.

Należy podkreślić rolę Komisji Europejskiej a dokładniej – działającej w jej ramach: Dyrekcji Generalnej do spraw Konkurencji. Jest ona odpowiedzialna za wdrażanie i egzekwowanie wspólnotowych przepisów w dziedzinie konkurencji. 

W niektórych przypadkach – Komisja dzieli się swymi uprawnieniami z władzami i sądami państw członkowskich, w innych (takich jak np. kontrola fuzji przedsiębiorstw czy monitorowanie pomocy państwa) działa sama. Ma prawo nakładać na firmy nie przestrzegające wspólnotowych reguł konkurencji grzywny, których wysokość zależy od wagi stwierdzonego naruszenia prawa i  czasu trwania takiego procederu. W odniesieniu do pomocy państwa, Komisja ma prawo nakazać przedsiębiorstwu zwrot bezprawnie uzyskanej pomocy instytucjom narodowym, które tej pomocy udzieliły. Od decyzji Komisji przysługuje odwołanie do Sądu Pierwszej Instancji lub do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

Polityka konkurencji Unii Europejskiej ma swoje podstawy prawne w Traktacie Rzymskim, w rozdziale Tytułu VI, art. 81 – 89. W tworzenie prawa wtórnego, wywodzącego się z prawa pierwotnego, zaangażowane są Rada Unii Europejskiej (działająca kwalifikowaną większością głosów) i Europejski Trybunał Sprawiedliwości (poprzez swe orzecznictwa). 

ZADANIE 6.2

Artykuł 81 Traktatu o Wspólnocie Europejskiej wprowadza zakaz porozumień ograniczających konkurencję (nazywany często zakazem karteli/ zmów). Mimo tego zakazu – na rynku europejskim dochodzi do zmów między firmami. Podaj przykłady.

Dlaczego trudno jest udowodnić zmowy między przedsiębiorstwami? 

Zakaz porozumień ograniczających konkurencję odnosi się zarówno do:

· porozumień horyzontalnych – czyli porozumień między przedsiębiorstwami działającymi na tym samym szczeblu produkcji, przetwarzania czy dystrybucji), jak i

· porozumień wertykalnych – czyli porozumień między przedsiębiorstwami na różnych szczeblach i nie konkurującymi bezpośrednio między sobą.

Zakaz ten odnosi się do porozumień między przedsiębiorstwami, decyzji związków przedsiębiorstw oraz uzgodnionych praktyk między przedsiębiorstwami, jeśli służą one: zapobieganiu konkurencji (tj. całkowitemu jej wyeliminowaniu), ograniczeniu konkurencji oraz zniekształcaniu konkurencji, a ich efekty są na rynku odczuwalne.

W szczególności - zakazane są:

·             porozumienia cenowe (w odniesieniu do ceny zakupu lub zbytu towarów i usług) oraz ustalające inne warunki handlowe

·             porozumienia kontyngentowe (ograniczające lub wprowadzające kontrolę nad wielkością produkcji, zbytu, inwestycji oraz postępem technicznym)

·             porozumienia o podziale rynku lub źródeł zaopatrzenia

·             porozumienia dyskryminacyjne (dotyczące nierównego traktowania partnerów handlowych przy równorzędnych umowach, prowadzące do szkód konkurencyjnych)

·             porozumienia wiązane (tzn. wymuszanie na partnerach dodatkowych zobowiązań, nie mających bezpośredniego związku z głównym przedmiotem umowy)

Naruszenie zakazu zawierania porozumień ograniczających konkurencję między przedsiębiorstwami wiąże się z różnymi skutkami prawnymi:

1)     porozumienia te stają się z mocy prawa nieważne.

2) Komisja Europejska, stwierdziwszy istnienie takiego porozumienia, może nakazać jego natychmiastowego zaniechania, może też nałożyć na przedsiębiorstwo grzywnę pieniężną.

3) naruszenie zakazu upoważnia do występowania z roszczeniami odszkodowawczymi.

Przykład 1

W lipcu 2001 roku – Komisja Europejska ukarała grzywną w wysokości ponad 52 mln euro skandynawskie linie lotnicze SAS i duńskie Maersk Air za sprzeczne z zasadami konkurencji „dzielenie się” trasami lotniczymi ze szkodą dla pasażerów. Płacili m.in. zawyżone ceny biletów na bardzo popularnej trasie: Kopenhaga – Sztokholm. Unijny komisarz do spraw konkurencji, Mario Monti wyraził wtedy przekonanie, że wysoka grzywna podziała odstraszająco także na inne firmy.

Przykład 2

Pod koniec 2002 roku – Komisja Europejska ukarała francuski koncern Aventis grzywną w wysokości w wysokości 2,85 miliona euro za praktyki kartelowe. Należące do tego koncernu firmy Aventis Pharma S.A. i Rhone – Poulenc Biochemie S.A. oraz niemiecka firma Merck KgaA z Darmstadt w latach 1990 – 1999 łamały prawo, uzgadniając między sobą cenę jednego z półproduktów dla przemysłu farmaceutycznego. Firma Merck zdecydowała się na współpracę z Komisją Europejską, dostarczyła informacji o nielegalnych praktykach kartelowych i w związku z tym, jako „świadek koronny”, nie została ukarana grzywną.

Przedsiębiorstwa posiadają silne motywacje do zawierania porozumień, które ograniczają konkurencję. W gospodarkach, w których na oligopolistycznym rynku stale konkuruje niewielka liczba firm, łatwo jest utworzyć kartel. Trudno natomiast jest go wykryć, ponieważ ich działalność na pierwszy rzut oka nie odróżnia się od konkurencyjnych zachowań oligopoli. Działania podejmowane przez firmy należące do oligopoli zależą od reakcji jej konkurentów, są współzależne, tzn. każdy jego uczestnik musi uwzględnić wpływ własnych działań na decyzje stosunkowo nielicznych rywali.  

Zadanie dodatkowe:

ZADANIE 6.3

Na czym polega kontrola fuzji przedsiębiorstw w Unii Europejskiej? Czy według Ciebie jest ona potrzebna?

We współczesnej gospodarce światowej nasila się proces łączenia się przedsiębiorstw, także w Europie. Prawo wspólnotowe zakazuje jednak nadmiernej koncentracji, nieuzasadnionej względami ekonomicznymi, która grozi zniekształceniem swobody konkurencji na Jednolitym Rynku Europejskim lub jego części. 

Z połączeniem się przedsiębiorstw lub „koncentracją” – w rozumieniu prawa wspólnotowego – mamy do czynienia w przypadku, kiedy jedna firma przejmuje całkowitą kontrolę nad drugą firmą, gdy firma jest kontrolowana wspólnie z drugą firmą lub też w przypadku, kiedy kilka firm łączy się, przejmuje wspólnie kontrolę nad dana firmą lub tworzy nową. Przedmiotem przejęcia może być całość lub część przedsiębiorstwa (przedsiębiorstw), a przejęcie kontroli może nastąpić przez nabycie akcji, nabycie majątku, zawarcie stosownej umowy lub w inny sposób.  System monitorowania procesów koncentracji we Wspólnocie opiera się na Rozporządzeniu Rady nr 4064/89. Wyposażyło ono Komisję Europejską w prawo badania planowanych fuzji przed ich dokonaniem, w celu rozstrzygnięcia, czy nie zagrażają one właściwemu funkcjonowaniu Jednolitego Rynku Europejskiego.

Kontrola połączeń dotyczy wyłącznie wymiaru wspólnotowego, a wymiar ten zależy od całkowitej wartości obrotu światowego wszystkich przedsiębiorstw uczestniczących w fuzji (co najmniej 5 mld euro), całkowitego obrotu na Jednolitym Rynku Europejskim (minimum 250 mln euro) przynajmniej dwóch przedsiębiorstw uczestniczących w połączeniu, a także od udziału obrotu każdego z tych przedsiębiorstw na rynku krajowym.

Kontrola połączeń przedsiębiorstw na Jednolitym Rynku Europejskim sprawowana przez Komisję Europejską ma charakter dwustopniowy składa się z badania wstępnego czyli ewaluacji zgłoszeń oraz badania zasadniczego czyli ewaluacji fuzji.

Zgłoszenie fuzji powinno być dokonane w ciągu tygodnia od podjęcia odpowiednich czynności prawnych prowadzących do połączenia, a Komisja Europejska ma miesiąc na badanie wstępne. W wyniku takiego badania Komisja może zaniechać dalszego postępowania, uznając brak możliwości zastosowania prawa wspólnotowego, stwierdzić zgodność fuzji z prawem wspólnotowym, przekazać sprawę do krajowych organów antymonopolowych lub rozpocząć badanie zasadnicze. W tym ostatnim przypadku Komisja musi wydać w ciągu czterech miesięcy decyzję administracyjną o zgodności (lub niezgodności) notyfikowanego połączenia z prawem Wspólnoty.

Procedura kontroli połączeń przedsiębiorstw kończy się:

·        bezwarunkową zgodą Komisji na notyfikowaną fuzję (decyzja taka zapada już na etapie  badania wstępnego w około 90 % przypadków);

·        zgodą warunkową (często na etapie badania zasadniczego) albo – co także się zdarza:

·        odmową dokonania połączenia

Przykład dotyczy warunkowej zgody na fuzję przedsiębiorstw.

W październiku 2000 roku Komisja Europejska zatwierdziła ocenianą na 34 mld euro fuzję trzech firm: francuskiej grupy multimedialnej Vivendi, sieci płatnej telewizji Canal+ i kanadyjskiego koncernu filmowo-muzycznego Seagram. W efekcie – powstał w Europie silny koncern na rynku multimedialnym. Vivendi zapewnia kanały dystrybucji w internecie a Canal+ i Saegram zawartość: filmy i muzykę. Komisja Europejska wyraziła zgodę na fuzję pod pewnymi warunkami, gdyż obawiała się, że połączenie trzech koncernów mogłoby doprowadzić do monopolu na rynku płatnej telewizji i w dystrybucji filmów oraz muzyki w internecie w krajach Unii Europejskiej. Koncern Vivendi zobowiązał się m.in. do sprzedaży swoich udziałów w brytyjskiej płatnej telewizji British Sky Broadcasting powiązanej z amerykańskim studiem filmowym Fox. Koncern, mający 49 % udziałów w Canal+ obiecał również Komisji, że Canal+ odda konkurentom na 5 lat prawo pierwszeństwa w wyświetlaniu 50 % filmów amerykańskich studia Universal należącego do Seagram.  Zobowiązania koncernu Vivendi „rozwiały” obawy Komisji – dlatego też wyraziła zgodę na fuzję.

Przykładem odmowy dokonania połączenia przedsiębiorstw, do tej pory budząca sporo kontrowersji wobec mało przekonywującego uzasadnienia decyzji Komisji Europejskiej ale potwierdzonej w orzeczeniu Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości jest sprawa z marca 2000 roku. Komisja sprzeciwiła się wtedy fuzji dwóch szwedzkich producentów samochodów ciężarowych i autobusów – Volvo i Scanii. Po półrocznej analiza projektu fuzji Komisja Europejska uznała, że nowa szwedzka firma motoryzacyjna byłaby zbyt potężna w krajach Europy Północnej z czym wiąże się zagrożenie nadużywania pozycji dominującej ze szkodą dla innych firm i konsumentów.

Na rynku skandynawskim firma miałaby około 70 % udziału w rynku autobusów i ciężarówek a w samej Szwecji jeszcze więcej. Na całym rynku Unii Europejskiej nowopowstałe przedsiębiorstwo miałoby ponad 30% udział w rynku co mogłoby zaowocować zwiększeniem produkcji a tym samym: przychodów, łatwiejszym dostępem do rynków pozaeuropejskich. Fuzja pozwoliłaby na znaczne obniżenie kosztów badań i rozwoju, stanowiłaby szanse na wprowadzenie nowych rozwiązań  technologicznych, na poprawę jakości i wzrost rywalizacji w branży i możliwość obniżki cen dla konsumentów, osłabiłaby pozycję konkurentów: DaimlerChryslera czy Renault. Mimo tych korzyści eksponowanych przez szefów Volvo i Scanii – Komisja Europejska nie zgodziła się na ich połączenie. 

Brak zgody na fuzję obu firm jest przykładem blokowania przez Komisję Europejską możliwości powstania koncernu o zasięgu globalnym. Fuzję rozpatrywano lokalnie, nawet bez szczególnego odniesienia do Jednolitego Rynku Europejskiego a tym bardziej do rywalizacji globalnej. Po wstrzymaniu fuzji nasuwa się pytanie: gdzie jest priorytet? Czy ważniejsze jest przestrzeganie przepisów prawnych czy też postęp, rozwój rynku i przedsiębiorstw zwłaszcza w warunkach postępującego procesu globalizacji gospodarki światowej. Jakie są realne możliwości powstania w formie połączeń -dużych, silnych i konkurencyjnych firm europejskich jeśli Komisja Europejska blokuje ich powstawanie a jej decyzje budzą uzasadnione wątpliwości?

Konieczna jest reforma polityki konkurencji Unii zwłaszcza w zakresie kontroli połączeń przedsiębiorstw – uwzględniająca dynamiczne zmiany w otoczeniu zewnętrznym, postępująca rywalizację, zwłaszcza między koncernami ponadnarodowymi. Niezbędne jest także a może przede wszystkim ekonomiczne, biznesowe spojrzenie na zagadnienie. Pierwszy krok Komisja Europejska już zrobiła – tworząc nowe stanowisko – głównego ekonomisty w Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji, który wspiera komisarza ds. konkurencji i jego urzędników w decyzjach antymonopolowych, kartelowych, dotyczących fuzji i przejęć, w nadzorze pomocy publicznej. Nie wydaje się to jednak wystarczające. 

5